Dolina Dolnej Kwisy

Kod obszaru: PLH020050, ostoja siedliskowa

Powierzchnia całkowita: 5 972,2 ha

Istniejące formy ochrony przyrody:

rezerwat „Brzeźnik”;
Obszar Chronionego Krajobrazu „XXXIV – Bory Dolnośląskie”

Położenie administracyjne:

w woj. dolnośląskim:

gmina Bolesławiec,
gmina Osiecznica,
gmina Nowogrodziec;

w woj. lubuskim:

gmina Małomice,
gmina Żagań

Ogólny opis całego obszaru:
Kwisa zaliczana jest do najczystszych rzek Dolnego Śląska (I i II klasa czystości). Swoje źródła bierze w Górach Izerskich (Izerskie Garby) na wysokości ok. 1020 m n.p.m. Kwisa uchodzi do Bobru na wysokości 105 m n.p.m., we wsi Żelisław (między Szprotawą a Żaganiem), na terenie województwa lubuskiego. Długość rzeki wynosi 127 km. Kwisa jest najdłuższym dopływem Bobru. W granicach ostoi znajduje się dolny odcinek Kwisy o długości około 60 km, biegnący od Nowogrodźca aż po ujście rzeki do Bobru. Na terenie Borów Dolnośląskich dolina Kwisy ma szerokość do 1,5 km i jest ograniczona wyraźnymi krawędziami o wysokości do kilkunastu metrów. W obrębie doliny występuje kilka poziomów teras, a rzeka płynie licznymi zakolami. W dolnym biegu Kwisa nie posiada większych dopływów, a szerokość dorzecza spada lokalnie do 5 km. W wielu miejscach rzeka ma charakter naturalny z czynnymi procesami fluwialnymi polegającymi na podmywaniu niezabudowanych brzegów i tworzeniu żwirowych łach i odsypów. W Osiecznicy Kwisa płynie przez piaskowcowe progi (Diabla Tama), a jej nurt staje się wartki. W Osiecznicy rzeka tworzy swój ostatni przełom. Jeszcze na przełomie XIX i XX wieku występowała tu skójka perłorodna Margaritifera margaritifera, znana z wytwarzania szlachetnych pereł. Najbardziej malowniczy odcinek Kwisy, z licznymi meandrami i zakolami, znajduje się jednak pomiędzy Ławszową a Świętoszowem.

Wartości przyrodnicze obszaru:
W ostoi zarejestrowano ponad 17 typów siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Siedliskowej. Największą powierzchnię zajmują tu łęgi wierzbowo-topolowe, grądy środkowoeuropejskie, niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie, zmiennowilgotne łąki trzęślicowe oraz łęgowe lasy dębowo-wiązowo-jesionowe. Niemal na całym swym niżowym odcinku Kwisa ma charakter rzeki włosienicznikowej. W ostoi bytuje 6 gatunków ssaków ujętych w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej, w tym mopek Barbastellus barbastellus, nocek łydkowłosy Myotis dasycneme, bóbr europejski Castor fiber oraz wydra Lutra lutra. W wodach Kwisy żyje 27 gatunków ryb i minogów, spośród których 4 ujęte są w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej, a są to: różanka Rhodeus sericeus amarus, głowacz białopłetwy Cottus gobio, piskorz Misgurnus fossilis oraz minóg strumieniowy Lampetra planeri. W dolinie Kwisy występuje także 7 gatunków owadów z Załącznika II Dyrektywy Siedliskowej, m.in.: ważka - trzepla zielona Ophiogomhus cecilia, która znajduje w rzece optymalne warunki rozwoju, motyl - modraszek nausitous Maculinea nausithous, chrząszcze - kozioróg dębosz Cerambyx cerdo, jelonek rogacz Lucanus cervus oraz pachnica dębowa Osmoderma eremita. Populacja tych dwóch ostatnich gatunków chrząszczy jest w dolinie Kwisy stosunkowo liczna. Zachowanie pachnicy dębowej i jelonka rogacza jest uzależnione od utrzymania starych, próchniejących dębów. Dolina dolnej Kwisy jest również ważnym obszarem lęgowym wielu gatunków ptaków wodno-błotnych i szponiastych, w tym m.in. gągoła Bucephala clangula, tracza nurogęsi Mergus merganser, brodźca piskliwego Actitis hypoleucos, sieweczki rzecznej Charadrius dubius, zimorodka Alcedo atthis, kani rudej Milvus milvus, błotniaka stawowego Circus aeruginosus i trzmielojada Pernis apivorus.

Zagrożenia obszaru:
Zagrożenie dla przedmiotów ochrony w ostoi stanowią: plany regulacji rzeki, prace związane z umacnianiem brzegów i pogłębianiem koryta, zmiana stosunków wodnych w wyniku zabudowy hydrotechnicznej, zanieczyszczenie wód, nadmierny wyrąb starodrzewi liściastych i drzew dziuplastych, usuwanie zamierających i martwych drzew mało użytecznych pod względem gospodarczym (zwłaszcza próchniejących dębów, lip i buków) a stanowiących siedliska lęgowe pachnicy dębowej i jelonka rogacza, zalesianie terenów otwartych i naturalna sukcesja postępująca na tych terenach, przekształcanie łąk w grunty orne, ekspansja gatunków inwazyjnych, intensyfikacja użytkowania rekreacyjnego i nadmierne penetrowanie siedlisk, zwłaszcza w okresie tarła ryb i lęgów ptaków (kajakarze, miłośnicy „ekstremalnych sportów”), kłusownictwo.

Do pobrania: