Kod obszaru: PLH020015, ostoja siedliskowa

Powierzchnia całkowita: 6 663,7 ha

Istniejące formy ochrony przyrody:

  • Przemkowski Park Krajobrazowy,
  • użytek ekologiczny "Cietrzewiowe Wrzosowisko"

Położenie administracyjne:

  • gmina Bolesławiec,
  • gmina Gromadka

 
Ogólny opis całego obszaru:
Specjalny Obszar Ochronny „Wrzosowisko Przemkowskie” obejmuje teren dawnego poligonu przemkowskiego, gdzie wskutek wylesienia ukształtowały się rzadko spotykane w naszym regionie biocenozy: rozległe wrzosowisko oraz wydmy śródlądowe i piaszczyska z roślinnością psammofilną. Ostoja rozciąga się od piaszczysk środkowej części Przemkowskiego Parku Krajobrazowego w kierunku południowo-zachodnim aż do Trzebienia. Tereny otwarte stanowią ok. 70% powierzchni obszaru, resztę pokrywają lasy, głównie bory sosnowe.

Wartości przyrodnicze obszaru:
„Wrzosowisko Przemkowskie" jest niezwykle cennym obszarem, chroniącym największe na Dolnym Śląsku suche wrzosowisko w podtypie subatlantyckim, oraz rozległe połacie wydm śródlądowych z murawami szczotlichowymi. Chronione siedliska reprezentują także niektóre partie porastających wydmy borów sosnowych – w ich runie rozwija się biały kobierzec chrobotków, krzaczkowatych porostów z rodzajów Cladonia i Cladina. Są to tzw. bory chrobotkowe. Na skrajach wrzosowisk, na ubogim, piaszczystym podłożu rośnie jeden z najrzadszych w Polsce gatunków z rodziny widłakowatych – widlicz cyprysowaty Diphasium tristachyum, gatunek wpisany do Polskiej Czerwonej Księgi Roślin.

Rozległe przestrzenie borów i wrzosowisk przemkowskich są środowiskiem życia bardzo bogatej i interesującej fauny, m. in. fauny ptasiej. Gnieździ się tu 27 gatunków ptaków wymienionych w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG (Dyrektywy Ptasiej). Należą do nich rzadkie w Polsce ptaki borowe, których centrum występowania znajduje się w borealnej strefie tajgi: sóweczka Glaucidium passerinum, włochatka Aegolius funereus, leśne kuraki – głuszec Tetrao urogallus i cietrzew Tetrao tetrix tetrix, a także inni mieszkańcy lasów: puchacz Bubo bubo, bocian czarny Ciconia nigra, dzięcioły – czarny Dryocopus martius, zielonosiwy Picus canus i średni Dendrocopus medius, oraz muchołówka mała Ficedula parva i muchołówka białoszyja Ficedula albicollis. Gniazdują tu drapieżniki takie, jak bielik Haliaeetus albicilla, kania czarna Milvus migrans, rzadsza od niej kania rdzawa Milvus milvus i błotniak stawowy Circus aeruginosus; gniazduje bocian biały Ciconia ciconia. Dogodne siedliska znajdują tu także ptaki niewielkich zadrzewień i zarośli – lelek Caprimulgus europaeus, skowronek borowy Lullula arborea, pokrzewka jarzębata Sylvia nisoria i dzierzba gąsiorek Lanius collurio, a także typowi mieszkańcy terenów otwartych: majestatyczny żuraw Grus grus, derkacz Crex crex i świergotek polny Anthus campestris. Nad strumieniami zaobserwowano zimorodka Alcedo atthis, na mokradłach zaś rybitwę czarną Chlidonias niger, kropiatkę Porzana porzana i nocnego gawędziarza bąka Botaurus stellaris.

Do latających mieszkańców ostoi należą także chronione w Polsce i Europie nietoperze: mopek Barbastella barbastellus, nocek Bechsteina Myotis bechsteini i nocek duży Myotis myotis . Zimują one w poradzieckim bunkrze koło Wilkocina. Ze względu na niewielką ilość terenów wilgotnych „Wrzosowiska przemkowskie” nie sprzyjają na ogół wegetacji płazów, występuje tu jednak kumak nizinny Bombina bombina, a także gatunek, dla którego piaszczyska i bory sosnowe są ulubionym miejscem bytowania – ropucha paskówka Bufo calamita, najmniejsza i najrzadziej spotykana z polskich ropuch. Faunę gadów reprezetuje żmija Vipera berus i trochę do niej podobny, ale niejadowity i o wiele rzadszy gniewosz plamisty Coronella austriaca, ze względu na złotawy odcień łusek zwany też miedzianką. Wpisany do Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt gniewosz jest niewątpliwie jedną z większych osobliwości wrzosowisk przemkowskich. Czasami na terenie ostoi spotyka się wędrujące wilki Canis lupus. 

Zagrożenia obszaru:
Roślinność wrzosowiskowa z wyjątkiem siedlisk o skrajnych warunkach, takich jak ruchome wydmy czy piaszczyste skarpy, nie jest trwałym układem przyrodniczym – dla jej zachowania konieczne jest użytkowanie gospodarcze: koszenie lub wypas. W przeciwnym wypadku wrzosowisko podlega naturalnemu procesowi sukcesji roślinności i zarasta drzewami. Pojawienie się pierwszych drzew powoduje zacienienie, które z kolei szybko pociąga za sobą zmianę składu gatunkowego wrzosowiska. Proces zarastania wrzosowisk brzozą brodawkowatą obserwowany jest również na obszarze ostoi. Najcenniejsze fragmenty wrzosowisk są wszelako naprzemiennie wykaszane z inicjatywy Przemkowskiego Parku Krajobrazowego od lat 90-tych XX w., co stanowi bardzo chwalebny przykład ochrony czynnej tych środowisk.

Wykaszanie wrzosowisk ma także znaczenie dla zachowania populacji cietrzewia, który potrzebuje rozległych terenów otwartych z licznymi zabagnieniami i zatorfieniami. Cenną ostoją cietrzewia jest położony w północnej części obszaru „Wrzosowisk Przemkowskich” użytek ekologiczny „Cietrzewiowe Wrzosowisko”. Jego położenie z dala od osiedli ludzkich, wśród trudno dostępnych piaszczysk, daje cietrzewiom szansę na spokojne odbycie godów i lęgów. Cietrzewie, podobnie jak skrajnie zagrożone głuszce, to ptaki bardzo płochliwe, co jest jedną z głównych przyczyn ich wymierania. Szczególnie bezwzględnego spokoju wymagają leśne kuraki w porze wychowu młodych – w czerwcu i lipcu – a właśnie wtedy Bory Dolnośląskie są intensywnie penetrowane przez zbieraczy jagód, których jest tu naprawdę wielu – zbieractwo runa leśnego jest ważnym źródłem zarobku dla okolicznych mieszkańców. Zbieracze jagód i grzybów stanowią też zagrożenie dla węży – tym razem w wyniku działania celowego. Często zabijane są żmije, a nieraz ofiarą pada także niewinny gniewosz. Plamy na grzbiecie gniewosza tworzą deseń nieco podobny do zygzaka żmii, co w zamierzeniu przyrody miało mu nadać groźny wygląd i odstraszać napastników; w tym wypadku jednak mimikra okrutnie się na biednym zwierzęciu zemściła.

Do pobrania:

Wykorzystano materiały ze strony: http://natura2000-dolnyslask.pl/

Poniżej przedstawiamy mapy obszaru oraz inne materiały, które mogłyby Państwa zainteresować.