Podstawę prawną systemu monitorowania i kontrolowania jakości paliw stanowi ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw (Dz.U. 2019r., poz. 660).

Zarządzającym systemem monitorowania i kontrolowania jakości paliw jest Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, natomiast kontrole jakości paliw prowadzi Inspekcja Handlowa.

Ustawa o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw dotyczy kontroli paliw stałych, które zgodnie z art. 1 ust. 2 pkt 1 i 2 ww. ustawy o systemie monitorowania są przeznaczone do użycia w gospodarstwach domowych lub instalacjach spalania o nominalnej mocy cieplnej mniejszej niż 1 MW w zakresie:

Ponadto, zgodnie z ustawą o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw, kontroli podlegają przedsiębiorcy wprowadzający do obrotu paliwo stałe w zakresie spełniania obowiązków, takich jak:

  • przestrzeganie przez przedsiębiorców wprowadzających paliwa stałe do obrotu obowiązku wystawiania dokumentu potwierdzającego spełnienie wymagań jakościowych (świadectwa jakości) oraz przekazywania kopii świadectwa jakości każdemu podmiotowi, który nabywa paliwo stałe;
  • przechowywanie kopii zaświadczeń potwierdzających prowadzenie instalacji spalania innej niż o nominalnej mocy cieplnej mniejszej niż 1 MW, dokumentów potwierdzających prowadzenie działalności polegającej na sprzedaży paliwa stałego oraz kopie faktur VAT wystawionych na rzecz podmiotów, które nabyły paliwo stałe, przez okres 5 lat licząc od dnia ich przekazania;
  • przestrzeganie przez przedsiębiorców wprowadzających paliwa stałe do obrotu zakazu wprowadzania do obrotu paliw stałych, o których mowa w art. 7 ust. 7a ustawy o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw stałych, tj.:
    • mułów i flotokoncentratów oraz dowolnych mieszanin paliw z dodatkiem lub bez dodatku innych substancji zawierających mniej niż 85% węgla kamiennego,
    • niespełniających wymagań jakościowych określonych w rozporządzeniu
      w sprawie wymagań jakościowych,
    • niesortowanych,
    • paliw stałych dla których nie wystawiono świadectwa jakości.

Przedsiębiorca w momencie wprowadzania do obrotu paliw stałych, które są przeznaczone do użycia w gospodarstwach domowych lub instalacjach spalania o nominalnej mocy cieplnej mniejszej niż 1 MW wystawia dokument potwierdzający spełnienie przez paliwo stałe wymagań jakościowych określonych w rozporządzeniu w sprawie wymagań jakościowych dla paliw stałych zwany „świadectwem jakości”.

Kopia świadectwa jakości poświadczona za zgodność z oryginałem przez przedsiębiorcę wprowadzającego do obrotu paliwo stałe jest przekazywana każdemu podmiotowi, który nabywa paliwo stałe. Świadectwo jakości jest przechowywane przez przedsiębiorcę przez okres 2 lat, licząc od dnia jego wystawienia.

Świadectwo jakości, zgodnie ze wzorem określonym w rozporządzeniu w sprawie wzoru świadectwa jakości dla paliw stałych zawiera:

  1. oznaczenie przedsiębiorcy wystawiającego świadectwo jakości, jego siedziby i adresu;
  2. numer identyfikacji podatkowej (NIP) przedsiębiorcy wystawiającego świadectwo jakości oraz numer identyfikacyjny w krajowym rejestrze urzędowym podmiotów gospodarki narodowej (REGON), jeżeli został nadany, albo numer identyfikacyjny w odpowiednim rejestrze państwa obcego;
  3. indywidualny numer świadectwa jakości;
  4. określenie rodzaju paliwa stałego, dla którego jest wystawiane świadectwo jakości;
  5. wskazanie systemu certyfikacji lub innego dokumentu stanowiącego podstawę do uznania, że określony rodzaj paliwa stałego, dla którego jest wystawiane świadectwo jakości, spełnia wymagania jakościowe określone w rozporządzeniu w sprawie wymagań jakościowych dla paliw stałych;
  6. wskazanie wartości parametrów paliwa stałego, dla którego jest wystawiane świadectwo jakości, określonych w rozporządzeniu w sprawie wymagań jakościowych dla paliw stałych;
  7. informację o wymaganiach jakościowych dla paliwa stałego, dla którego jest wystawiane świadectwo jakości, określonych w rozporządzeniu w sprawie wymagań jakościowych dla paliw stałych;
  8. oświadczenie przedsiębiorcy wystawiającego świadectwo jakości, że paliwo stałe, dla którego jest wystawiane to świadectwo, spełnia wymagania jakościowe określone w rozporządzeniu w sprawie wymagań jakościowych;
  9. oznaczenie miejsca i datę wystawienia świadectwa jakości;
  10. podpis przedsiębiorcy wystawiającego świadectwo jakości albo osoby uprawnionej do jego reprezentowania.

Świadectwo jakości paliw stałych powinno zawierać informacje, o których mowa powyżej i winno zostać wypełnione zgodnie ze wzorem określonym w rozporządzeniu Ministra Energii z dnia 27 września 2018 r. w sprawie wzoru świadectwa jakości dla paliw stałych (Dz. U. z 2018 r. poz. 1892).

Rozporządzenie Ministra Energii z dnia 27 września 2019 r. w sprawie wymagań jakościowych dla paliw stałych (Dz. U. z 2018 r. poz. 1890), określa wymagania jakościowe dla następujących gatunków paliw stałych, które mogą być wprowadzane do obrotu:

  • węgiel kamienny, brykiety lub pelety zawierające co najmniej 85% węgla kamiennego (sortymenty grube o wymiarze ziarna 63 ÷ 200 mm: kęsy, kostka, kostka I, kostka II),
  • węgiel kamienny, brykiety lub pelety zawierające co najmniej 85% węgla kamiennego (sortymenty grube o wymiarze ziarna 25 ÷ 80 mm: orzech, orzech I, orzech II),
  • węgiel kamienny, brykiety lub pelety zawierające co najmniej 85% węgla kamiennego (sortymenty średnie o wymiarze ziarna 5 ÷ 40 mm: groszek, groszek I, groszek II),
  • węgiel kamienny, brykiety lub pelety zawierające co najmniej 85% węgla kamiennego (paliwa stałe o wymiarze ziarna 5 ÷ 31,5 mm: ekogroszek),
  • węgiel kamienny, brykiety lub pelety zawierające co najmniej 85% węgla kamiennego bez domieszek mułów węglowych i flotokoncentratów (kwalifikowane paliwa stałe o wymiarze ziarna 3 ÷ 31,5 mm: ekomiał),
  • węgiel kamienny, brykiety lub pelety zawierające co najmniej 85% węgla kamiennego bez domieszek mułów węglowych i flotokoncentratów (miały o wymiarze ziarna 1 ÷ 31,5 mm: miał I, miał II, miał III),
  • węgiel kamienny, brykiety lub pelety zawierające co najmniej 85% węgla kamiennego (antracyt),
  • paliwa stałe otrzymywane w procesie przeróbki termicznej węgla kamiennego,
  • paliwa stałe otrzymywane w procesie przeróbki termicznej węgla brunatnego.

W pobieranych próbkach paliw badane są parametry określone w rozporządzeniu Ministra Energii z dnia 27 września 2018 r. w sprawie wymagań jakościowych dla paliw stałych (Dz.U. z 2018 poz. 1890) oraz zgodność parametrów zadeklarowanych przez przedsiębiorcę wprowadzającego do obrotu paliwa stałe na świadectwie jakości ze stanem faktycznym.

Zarządzający systemem monitorowania i kontrolowania jakości paliw określa minimalne liczby przedsiębiorców podlegających kontroli. Jednak podjęcie kontroli możliwe jest także w przypadku uzyskania informacji o niewłaściwej jakości paliw lub zaistnienia okoliczności wskazujących na możliwość wystąpienia niewłaściwej jakości paliw (w praktyce oznacza to skargi od konsumentów, informacje z Policji i CBŚ, wyniki poprzednich kontroli).

Pobór i badania prób paliw stałych pobieranych podczas kontroli są wykonywane przez laboratoria akredytowane przez Polskie Centrum Akredytacji na podstawie umowy zawartej przez Zarządzającego systemem.

W przypadku, gdy kontrolowane paliwo stałe nie spełnia wymagań jakościowych lub wartości parametrów paliwa stałego są niezgodne z parametrami wskazanymi w świadectwie jakości, Prezes UOKiK, jako Zarządzający systemem monitorowania i kontrolowania jakości paliw, zobowiązuje kontrolowanego przedsiębiorcę, w drodze decyzji administracyjnej, do zwrotu kwoty stanowiącej równowartość kosztów przeprowadzonych badań laboratoryjnych próbki paliwa stałego przeznaczonej do badań i badań próbki kontrolnej oraz kwoty stanowiącej równowartość kosztów ich pobrania.

Żródło: UOKIK