Jakie są wymagania ekoprojektu dla kotłów, pieców i kominków ?

Zgodnie z zapisami uchwały, wszystkie instalacje grzewcze uruchomione po 1 lipca 2018 roku będą musiały spełniać wymogi ekoprojektu pod kątem emisji cząstek stałych. Po 1 lipca 2028 roku wymóg ten będzie dotyczyć wszystkich urządzeń (także tych uruchomionych przed 1 lipca 2018 roku). W przypadku dla miejscowych ogrzewaczy pomieszczeń (tj. pieców i kominków) emisja pyłu nie może przekraczać granicznych wielkości:

• 20 mg/m³ emisji pyłu (PM) dla pieców/kominków z zamkniętą komorą spalania wykorzystujących pelet,
• 40 mg/m³ emisji pyłu (PM) dla pieców/kominków z zamkniętą komorą spalania wykorzystujących inne paliwo niż pelet i dla kuchenek,
• 50 mg/m³ emisji pyłu (PM) dla pieców/kominków z otwartą komorą spalania,

W przypadku kotłów emisja pyłu nie może przekraczać granicznych wielkości:

• 40 mg/m³ emisji pyłu (PM) dla kotłów z automatycznym podawaniem paliwa,
• 60 mg/m³ emisji pyłu (PM) dla kotłów z ręcznym podawaniem paliwa. 

Jak sprawdzić czy kocioł spełnia normy emisyjne ?

Każdy kocioł c.o. powinien posiadać tabliczkę znamionową, na której znajduje się informacja o klasie kotła. Klasa kotła powinna też być określona w instrukcji obsługi. Jeśli nie ma jej w żadnym z tych miejsc – kocioł nie spełnia kryteriów żadnej z klas (tzw. kocioł pozaklasowy). Podczas zakupu kotła należy upewnić się u sprzedawcy bądź producenta czy posiada on certyfikat i jest zgodny z wymaganiami ekoprojektu lub normą PN-EN 303-5:2012 przypadku kotłów klasy 3, 4 lub 5. Należy ponadto pamiętać, że rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów w sprawie wymagań dla kotłów na paliwo stałe, zakazuje wprowadzania do sprzedaży i użytkowania kotłów z rusztem awaryjnym.

Co rozumiemy pod pojęciem „klasy kotła” ?

Od 2014 roku polskie kotły na węgiel i drewno muszą spełniać kryteria normy PN-EN 303–5:2012. Norma ta dzieli urządzenia grzewcze na trzy klasy (3, 4 i 5), w zależności od ich emisyjności. Jednym z kryteriów jest ilość pyłu emitowanego przez dany kocioł/kominek. I tak kocioł klasy 5 z ręcznym załadunkiem nie może emitować więcej jak 60 mg/m³, automatyczny 40 mg/m³ pyłu. Wymagania dla kotłów są dobrowolne, dlatego stosują je tylko niektórzy producenci kotłów. Informacji o klasie kotła należy szukać na tabliczce znamionowej oraz w instrukcji obsługi.

Jaka jest różnica pomiędzy kotłami spełniającymi wymogi ekoprojektu, a kotłami 5 klasy wg. normy PN-EN 303-5:2012 ?

Dla kotłów spełniających wymogi ekoprojektu i kotłów 5 klasy wg normy PN-EN 303-5:2012 dopuszczalna maksymalna emisja pyłu z kotła pracującego pełną (nominalną) mocą nie może być wyższa niż 40 mg/m³. Kotły spełniające wymagania ekoprojektu dodatkowo, poza dopuszczalnymi normami dla pyłu i tlenku węgla, mają określone również normy dla dwutlenku azotu. Dodatkowo normy wskazane w dyrektywie muszą być dotrzymywane przy mniejszym obciążeniu. Jest to istotne, ponieważ kotły rzadko pracują na pełnej (nominalnej) mocy, natomiast niższe obciążenie powoduje pogorszenie warunków spalania i jednocześnie zwiększa emisję pyłu. Wymagania ekoprojektu zostały jednolicie określone dla całej Unii Europejskiej i od 2020 roku obejmą wszystkie kotły dopuszczone do sprzedaży na terenie UE, natomiast norma PN-EN 303-5:2012, określająca wymagania dla kotłów klas 3,4 i 5 jest normą dobrowolną, stosowaną przez producentów kotłów. 

Planuję zbudować dom, który będzie ogrzewany kotłem na węgiel lub drewno. Co powinienem wziąć pod uwagę ? 

Jeśli uruchomienie instalacji nastąpiło po 1 lipca 2018 r., to zgodnie z uchwałą należy zamontować kocioł na paliwo stałe, spełniający emisyjność cząstek stałych (pyłu) odpowiadającą wymogom ekoprojektu, tj.: 

• 40 mg/m³ w przypadku kotła z automatycznym podawaniem paliwa,  
• 60 mg/m³ w przypadku kotła z ręcznym podawaniem paliwa.

Należy ponadto pamiętać, że rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów w sprawie wymagań dla kotłów na paliwo stałe, zakazuje wprowadzania do sprzedaży i użytkowania kotłów z rusztem awaryjnym. Uchwała antysmogowa jest aktem prawa miejscowego, daje zatem możliwość uwzględniania zapisów niniejszej uchwały w toku rozstrzyganych spraw. W prowadzonych postępowaniach administracyjnych, między innymi w oparciu o ustawę o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym i ustawę Prawo budowlane, możliwe jest wiążące ustalenie warunków dla poszczególnych inwestycji. Zatem sposób ogrzewania może, lecz nie musi być dookreślony w pozwoleniu na budowę. 

Jak długo będzie można stosować kotły na węgiel 3, 4 i 5 klasy ?

Zgodnie z uchwałą, czas eksploatacji kotłów, pieców i kominków oddanych do użytkowania przed 1 lipca 2018 r. będzie uzależniony od klasy (emisyjności pyłu wg normy PN-EN 303-5:2012) danej instalacji:

• pozaklasowe kotły, piece i kominki (tzw. kopciuchy nie spełniające żadnych norm) mogą być użytkowane do 1 lipca 2024 roku;
• kotły, piece i kominki klasy 3 lub 4 można eksploatować do 1 lipca 2028 roku, zaś klasy 5 oraz spełniające normy ekoprojektu można użytkować bezterminowo;
• kotły nie mogą posiadać rusztu awaryjnego, czy też elementów umożliwiających jego zamontowanie. 

Czy można stosować kotły z ręcznym załadunkiem paliwa ?

Tak. Stare pozaklasowe kotły z ręcznym załadunkiem można użytkować do 1 lipca 2024 roku, kotły klasy 3 i 4 do 1 lipca 2028 roku, nowe zaś (zainstalowane po 1 lipca 2018 roku) muszą spełniać wymagania emisyjne dla pyłu określone w normie ekoprojektu, tj. 60 mg/m³ w przypadku kotłów z ręcznym podawaniem paliwa (oraz 40 mg/m³ z automatycznym podajnikiem paliwa). Należy pamiętać, że instalacja nie może posiadać rusztu awaryjnego, czy też elementów umożliwiających jego zamontowanie.

W jaki sposób mają być weryfikowane nowoinstalowane kotły i kominki pod względem spełniania warunków ekoprojektu ? 

W związku z tym, że uchwała jest aktem prawa miejscowego, uprawnionymi do kontroli mieszkańców są wójtowie, burmistrzowie i prezydenci miast lub upoważnieni przez nich pracownicy urzędów gmin lub straży gminnych. Jeżeli stwierdzą oni, że dana osoba nie przestrzega przepisów uchwały antysmogowej, to będą mogli skierować wniosek do sądu o ukaranie karą grzywny do 5 tys. zł. Uprawnienia do przeprowadzenia kontroli oraz nakładania mandatów karnych ma również Policja, a w przypadku podmiotów prowadzących działalność gospodarczą Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska. Zgodnie z uchwałą, każdy użytkownik kotła, pieca lub kominka powinien okazać kontrolerom dokumenty potwierdzające, że piec, kocioł lub kominek, z którego korzysta spełniają wszystkie wymogi określone w uchwale antysmogowej. Takim dokumentem może być:

• dokumentacja z badań potwierdzających poziom emisji z instalacji,
• dokumentacja techniczna urządzenia czy
• instrukcja dla instalatorów i użytkowników.

Lista ta nie jest zamknięta, co oznacza że mogą być przedstawione również inne dokumenty dla użytkowanej instalacji, jednoznacznie potwierdzające wymogi uchwały. 

Czy wkłady kominkowe muszą posiadać odpowiedni certyfikat ekoprojektu ? 

Tak. Przy zakupie wkładu kominkowego należy zwrócić się do sprzedawcy lub producenta o przekazanie dokumentów potwierdzających spełnienie wymagań ekoprojektu wynikających z Rozporządzenia Komisji UE 2015/1185 (wymogi dotyczące miejscowych ogrzewaczy pomieszczeń, czyli kominków).

Co rozumiemy pod pojęciem kominek ?

Przez kominek rozumiemy instalację z widocznym, otwartym paleniskiem lub zamkniętym wkładem kominkowym z widocznym paleniskiem z naturalnym ciągiem, w których powstające w wyniku spalania biomasy stałej ciepło oddawane jest do pomieszczenia w wyniku promieniowania. W świetle tej definicji kominek z płaszczem wodnym traktowany jest jak kocioł, gdyż rozprowadza ciepło. 

Co z istniejącymi kominkami? Czy trzeba je wyburzyć ?

Nie. Uchwała mówi jedynie o użytkowaniu, zatem wyburzanie nie jest konieczne. Jeśli ktoś zechce użytkować istniejący kominek, który nie spełnia norm emisyjnych, powinien go wyposażyć w elektrofiltr - urządzenie zapewniające redukcję emisji pyłu do wartości określonych w uchwale. W innym przypadku, jego użytkowanie będzie niezgodne z prawem. Należy jednocześnie pamiętać o obowiązku stosowania suchego drewna (poniżej 20 % wilgotności), nawet wówczas, gdy istniejący kominek wyposażony został w elektrofiltr.

Dogrzewam dom kominkiem na drewno. Jakie zastosowanie ma w stosunku do mnie uchwała antysmogowa ? 

Jeśli kominek nie spełnia wymagań ekoprojektu odnośnie emisji pyłu dla sezonowych ogrzewaczy pomieszczeń na paliwo stałe (jakich ? – patrz powyżej), to można go eksploatować wyłącznie do 1 lipca 2024 roku. Po tym terminie, jego użytkowanie będzie niezgodne z prawem. Jeśli kominek niespełniający wymagań ekoprojektu zostanie wyposażony w elektrofiltr (urządzenie redukujące emisję pyłu do poziomu określonego normą ekoprojekt dla miejscowych ogrzewaczy pomieszczeń), jego użytkowanie będzie możliwe bez konieczności wymiany kominka na nowy. Niezależnie od powyższego, od 1 lipca 2018 roku należy stosować drewno suche (tzn. jego wilgotność nie może przekraczać 20% – można to uzyskać m.in. dwuletnim sezonowaniem). 

Planuję zbudować dom wyposażony w kominek. O czym powinienem pamiętać ?

Każda nowy kominek uruchamiany po 1 lipca 2018 roku musi spełniać wymogi emisyjności cząstek stałych (pyłu) określonych w normie ekoprojektu dla miejscowych ogrzewaczy pomieszczeń, tj.:

• 20 mg/m³ emisji pyłu (PM) dla kominków z zamkniętą komorą spalania wykorzystujących pelet,
• 40 mg/m³ emisji pyłu (PM) dla kominków z zamkniętą komorą spalania wykorzystujących inne paliwo niż pelet i dla kuchenek,
• 50 mg/m³ emisji pyłu (PM) dla kominków z otwartą komorą spalania. 

Co to jest i czy można stosować elektrofiltry ? 

Elektrofiltry to urządzenia, które wyłapują cząsteczki pyłu ze spalin ograniczając ich emisję do powietrza. Znane są głównie z zastosowania w przemyśle, gdzie emisja zanieczyszczeń do powietrza jest ściśle kontrolowana. Obecnie można znaleźć także elektrofiltry dla urządzeń małej mocy, do użytku indywidualnego. Elektrofiltry różnią się w sposobach montażu, jednak wszystkie wymagają stałego zasilania prądem oraz regularnej utylizacji wyłapanych zanieczyszczeń pyłowych. Uchwała antysmogowa dopuszcza stosowanie elektrofiltrów tylko w przypadku kominków (miejscowych ogrzewaczy pomieszczeń na paliwa stałe). Użytkowanie kotłów z elektrofiltrem nie jest dozwolone – stare, pozaklasowe kotły należy wymienić, w nowoczesnych zaś elektrofiltry nie są konieczne. 

Jaki wybrać elektrofiltr ? 

Przy kupnie elektrofiltru należy wymagać aby producent gwarantował i udowadniał, iż urządzenie obniża zapylenie spalin do poziomów określonych dla ekoprojektu, tj.:

• 20 mg/m³ emisji pyłu (PM) dla kominków z zamkniętą komorą spalania wykorzystujących pelet,
• 40 mg/m³ emisji pyłu (PM) dla kominków z zamkniętą komorą spalania wykorzystujących inne paliwo niż pelet i dla kuchenek,
• 50 mg/m³ emisji pyłu (PM) dla kominków z otwartą komorą spalania.

Należy też pamiętać o odpowiedniej utylizacji odfiltrowanego pyłu.

Źródło: IRT Wrocław