W Polsce zasady postępowania z osadami ściekowymi reguluje ustawa z dnia 24 grudnia 2012r. o odpadach (tekst jednolity: Dz.U. z 2018r., poz. 992 ze zmianami) oraz Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 lutego 2015r. w sprawie komunalnych osadów ściekowych (Dz.U. z 2015r., poz. 257).

Przepisy te stworzyły między innymi podstawy prawne i administracyjne do wykorzystywania komunalnych osadów ściekowych w rolnictwie.

Art. 3. ust. 1 pkt. 4) ustawy o odpadach określa komunalne osady ściekowe jako ten rodzaj osadu, który pochodzi z oczyszczalni ścieków z komór fermentacyjnych oraz innych instalacji służących do oczyszczania ścieków komunalnych oraz innych ścieków o składzie zbliżonym do składu ścieków komunalnych.

Art. 3. ust. 1 pkt. 28) ustawy o odpadach definiuje stosowanie komunalnych osadów ściekowych jako rozprowadzanie na powierzchni ziemi lub wprowadzanie do gleby komunalnych osadów ściekowych w celu ich wykorzystywania.

Komunalne osady ściekowe można stosować:

  • w rolnictwie rozumianym jako uprawa wszystkich płodów rolnych wprowadzanych do obrotu handlowego, włączając w to uprawy przeznaczane do produkcji pasz;
  • do rekultywacji terenów przeznaczonych na cele rolne;
  • do uprawy roślin przeznaczonych do produkcji kompostu;
  • do uprawy roślin nieprzeznaczonych do spożycia i do produkcji pasz;
  • przy dostosowaniu gruntów do określonych potrzeb wynikających z planów gospodarki odpadami, planów zagospodarowania przestrzennego lub decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu.

Komunalnych sadów ściekowych nie można stosować:

  • na obszarach parków narodowych i rezerwatów przyrody;
  • na terenach ochrony pośredniej stref ochronnych ujęć wody, w przypadku ich ustanowienia w akcie prawa miejscowego wydanym na podstawie art. 58 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. – Prawo wodne;
  • w pasie gruntu o szerokości 50,0 m bezpośrednio przylegającego do brzegów jezior i cieków;
  • na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią oraz na terenach czasowo podtopionych i bagiennych;
  • na terenach czasowo zamarzniętych i pokrytych śniegiem;
  • na gruntach o dużej przepuszczalności, stanowiących w szczególności piaski luźne i słabogliniaste oraz piaski gliniaste lekkie, jeżeli poziom wód gruntowych znajduje się na głębokości mniejszej niż 1,5 m poniżej powierzchni gruntu;
  • na gruntach rolnych o spadku przekraczającym 10%;
  • na obszarach ochronnych zbiorników wód śródlądowych, w przypadku ich ustanowienia w akcie prawa miejscowego wydanym na podstawie art. 60 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. – Prawo wodne;
  • na terenach objętych pozostałymi formami ochrony przyrody niewymienionymi w pkt. 1, jeżeli osady ściekowe zostały wytworzone poza tymi terenami;
  • na terenach położonych w odległości mniejszej niż 100 m od ujęcia wody, domu mieszkalnego lub zakładu produkcji żywności;
  • na gruntach, na których rosną rośliny sadownicze i warzywa, z wyjątkiem drzew owocowych;
  • na gruntach przeznaczonych pod uprawę roślin jagodowych i warzyw, których części jadalne bezpośrednio stykają się z ziemią i są spożywane w stanie surowym – w ciągu 18 miesięcy poprzedzających zbiory i w czasie zbiorów;
  • na gruntach wykorzystywanych na pastwiska i łąki;
  • na gruntach wykorzystywanych do upraw pod osłonami.

Obowiązki Wytwórcy:

Komunalne osady ściekowe mogą być przekazywane właścicielowi gruntów wyłącznie przez Wytwórcę tych osadów (należy sprawdzić czy „firma działająca w sektorze środowiska” jest wytwórcą przekazywanych osadów ściekowych, czy są to komunalne osady ściekowe i z której oczyszczalni pochodzą).

Za prawidłowe zastosowanie komunalnych osadów ściekowych odpowiada Wytwórca osadów.

Komunalne osady ściekowe mogą być stosowane, jeżeli są ustabilizowane oraz przygotowane odpowiednio do celu i sposobu ich stosowania, w szczególności przez poddanie ich obróbce biologicznej, chemicznej, termicznej lub innemu procesowi, który obniża podatność komunalnego osadu ściekowego na zagniwanie i eliminuje zagrożenie dla środowiska lub zdrowia ludzi. Jednoczenie konieczne jest poddanie ich badaniom pod kątem zawartości metali ciężkich oraz spełniania norm sanitarnych. Obowiązek ten spoczywa na wytwórcy osadu.

Grunty na których mają być stosowane komunalne osady ściekowe powinny być przebadane przez wytwórcę osadów. Należy żądać od wytwórcy wyników badań osadu oraz informacji o dawkach tego osadu, które można stosować na poszczególnych gruntach. Zgodnie z prawem Wytwórca osadu ma obowiązek wykonania przedmiotowej analizy gleby na krótko przed zastosowaniem osadu oraz raz na rok, na glebach, na których są stosowane osady ściekowe.

Obowiązki Odbiorcy:

Gospodarstwa, w których do nawożenia wykorzystywane są osady ściekowe obowiązują dodatkowe wymogi związane z posiadaniem odpowiedniej dokumentacji (kopie wyników badań stosowanych osadów, wyników badań gleby) oraz stosowania osadów w dawkach określonych przez ich Wytwórcę zgodnie z przepisami. Wszystkie te dokumenty powinny być przekazane rolnikowi przez Wytwórcę osadu. W przypadku ich braku rolnik ma prawo żądać, aby mu je wydano, w przeciwnym razie może a nawet ma obowiązek odmówić przyjęcia osadów. Brak odpowiedniej dokumentacji w przypadku kontroli na miejscu przeprowadzanej przez ARiMR w zakresie spełniania przez gospodarstwo wymogów wzajemnej zgodności (cross-compliance) będzie skutkowało naliczeniem sankcji na dopłaty bezpośrednie.

Gospodarstwa wykorzystujące ścieki powinny także posiadać plany nawożenia, w których uwzględniono ilość składników odżywczych znajdujących się w dawkach ścieków przeznaczonych do zastosowania w rolnictwie jak również dopływ składników pokarmowych pochodzących z innych form nawożenia i innych źródeł oraz wyniki analizy gleby, wykonane bezpośrednio przed zastosowaniem osadu ściekowego. Gospodarstwa te zobowiązane są również do przechowywania wymienionych wyników badań i informacji przez okres 5 lat.

Należy pamiętać, że osady ściekowe muszą być wymieszane z gruntem zaraz po ich przetransportowaniu, nie mogą być magazynowane w miejscu zastosowania.

Ze względu na dużą zawartość substancji organicznych, niezbędnych do działalności mikroorganizmów oraz substancji wykorzystywanych do tworzenia humusu, ich dodatek do wierzchniej warstwy gruntu ma bardzo pozytywny wpływ na procesy glebotwórcze. Ponadto są cennym źródłem składników pokarmowych dla roślin. Największą wartość nawozową (najwyższa zawartość N, P, K, Ca, Mg oraz mikroelementów) mają osady powstające ze ścieków komunalnych, z wiejskich oczyszczalni oraz ze ścieków przemysłu rolno-spożywczego.

Argumenty przemawiające za podejmowaniem działań zmierzających do wykorzystania ścieków i osadów ściekowych w rolnictwie to: coraz wyższe koszty nawozów sztucznych, zmniejszenie dawek nawozów sztucznych, dostosowanie dawki osadu do jakości gleby (badanie laboratoryjne gruntu i osadu) oraz zapotrzebowania roślin na azot i fosfor, pokrycie kosztów transportu osadu i aplikacji osadu do gruntu przez firmę wytwarzającą komunalne osady ściekowe. Pamiętajmy jednak o rozważnym stosowaniu ścieków i komunalnych osadów ściekowych.

UWAGA

Kontrolę w zakresie prawidłowości stosowania komunalnych osadów ściekowych w rolnictwie przeprowadza Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Jeleniej Górze.

Monika Krosondowicz-Babiasz